Η ΜΙΚΡΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΩΡΩΠΟΥ

Ημερα Σαββατο ξυπναω και κοιταω από το παραθυρο. Μέρα συννεφιασμενη και υγρη από τον ηπιο νοτια με θολη ατμοσφαιρα όχι ιδιαιτερως φωτεινη. Δεχομαι τηλεφωνημα για περιστατικό , φτιαχνω έναν ζεστο μυρωδατο καφε στην εσπρεσσομηχανή και ξεκινάω για Αυλώνα. Σκέφτηκα να πάρω την φωτογραφική  μηχανή μαζί μου, αλλα με τέτοιο φωτισμό αποθαρρύνθηκα. Μπαίνω στο αυτοκινητο βάζω μπρος και φεύγω .Παίρνω τον επαρχιακό δρόμο που περνάει από την κοιλάδα του Ασωπού στο Συκάμινο όντας πιο σύντομη η διαδρομή. Λίγο πριν την Ι.Μ Ευαγγελίστριας βλέπω μια καφετιά γραμμή να ''έρπεται'' στην πράσινη μακία ,την βλαστηση που χαρακτηριζει την περιοχη. Είναι ένας άγνωστος σε εμένα χωματόδρομος και αποφασίζω να κόψω δρόμο και να τον ανακαλύψω ,ήταν άλλωστε προς την κατεύθυνση της πορείας μου. Μετά από δύο – τρία λεπτα φθανω στην κορυφή του υψώματος που οριοθετεί προς τα δυτικά την κοιλάδα του Ασωπού. Αδιέξοδος ο δρόμος , έπρεπε να γυρίσω προς τα πίσω. Πριν κάνω αναστροφή όμως βγήκα να φωτογραφίσω με το κινητό μου την υπέροχη θέα που είχα μπροστά μου. Ένα κάτασπρο περιποιήμενο εκκλησάκι και τα χιλιάδες αγριολούλουδα που έχουνε ξεφυτρώσει παντού τριγύρω μου. Απέναντι μου το επιβλητικό Αρμένι ,κορυφή της βόρειας Πάρνηθας στις υπώρειες του οποίου φωλιάζει με ασφάλεια η πολιτεία του Αυλώνα. Φωτογραφία λοιπόν , αναστροφή , πατάω γκάζι και φεύγω….

Στην επιστροφή μου από τον ίδιο δρόμο και έχωντας το πρωινό ελεύθερο αποφασίζω να επισκεφθώ τις πινακίδες που μου υποδεικνύουν μια συσταδα ιερών ναών κοντά στο χωριό του Ωρωπου. Πάντα είχα μια περιέργεια να δω τι κρύβουν αυτές οι πινακίδες αλλά ποτέ δεν είχα σταματήσει..ήταν μια εκκρεμότητα , μία απορία που με έτρωγε. 

Ανηφορίζω στους λόφους πάνω στους οποίους έδραζε ο Παλαιός Ωρωπός. Η πρώτη πινακίδα με οδηγεί στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Νηστικού .Σύντομη επίσκεψη και συνεχίζω την τυχαία αναζητησή μου στους δρόμους του οικισμού ,μια φωνή μεσα μου έλεγε ότι κάτι σημαντικό υπάρχει εκεί τριγύρω….

Παίρνωντας την κλειστή φούρκα, που είχα εγκαίρως αντιληφθεί ,στο εσωτερικό της αντικρύζω ένα καταπράσινο από τα πεύκα λοφίσκο με ένα ερείπιο. Ήταν ο Ναός του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για σταυρεπίστεγο ναό από τον οποίο μετά το σεισμό στέκονται ο ανατολικός και ο νότιος τοίχος ( Στις 20 Ιουλίου 1938 η περιοχή του Ωρωπού επλήγη από σεισμό μεγέθους 6,0 ρίχτερ, ο οποίος προκάλεσε τον θάνατο 18 ατόμων και τον τραυματισμό 107. Από το σεισμό καταστράφηκαν κατοικίες, με αποτέλεσμα 8.000 άτομα να μείνουν άστεγα, και δημόσια κτίρια, συμπεριλαμβανομένων των φυλακών Ωρωπού )

Ο Ιωάννης Κουμανούδης χρονολόγησε την πρώτη φάση του ναού στον 13ο αιώνα με βάση την παρουσία οδοντωτής ταινίας που πλαισιώνει το παράθυρο του ιερού. Ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά κατά τους ύστερους Οθωμανικούς χρόνους. Η είσοδος στην προσθήκη είναι χαμηλή τοξωτή. Το τέμπλο και η προσθήκη είχαν σπαράγματα δύο φάσεων τοιχογραφιών. Υπολλείματα τους είναι ορατά ακόμα και σήμερα για κάποιον που θα κοιτάξει προσεκτικά.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ....

Η επόμενη πινακίδα με οδηγούσε στον Κοιμητηριακό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Είναι μεταβυζαντινός ναός σταυροειδής με τρούλο, ο οποίος έχει επεκταθεί στο δυτικό του τμήμα με την κατασκευή νάρθηκα - πρόναου. Οι αψίδες του ιερού και ο τρούλος είναι κτισμένοι από λαξευτό πωρόλιθο και πλίνθους και οι υπόλοιποι τοίχοι του ναού από ακανόνιστους λίθους και κομμάτια πλίνθων. Σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στον βορειοανατολικό κίονα του ναού, κτίστηκε το 1619 και αποτελούσε καθολικό μονής. Στον κυρίως ναό δεν σώζονται πλέον τοιχογραφίες όμως ο νάρθηκας διαθέτει τοιχογραφίες τις οποίες επιγραφή πάνω από την είσοδο του ναού χρονολογεί στο 1651, οι οποίες όμως έχουν φθαρεί λόγω χαραγμάτων πιστών και της έκθεσής τους στις καιρικές συνθήκες. 

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΚΑΤΩ  -  ΤΟ   ''ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ''

Ο ναός στο εσωτερικό του έχει ενσωματωμένα αρχαία ανάγλυφα και επιγραφές. Δεν μπόρεσα να τον επισκεφθώ εσωτερικά μιας και ήταν κλειδωμένος και σε φάση αναστήλωσης. Ένας ναός επιβλητικός περίκλειστος από τοίχο που ομοιάζει με οχυρωση κάστρου. Γυρίζω, γύρω γύρω, να ανακαλύψω τις πολλές κρυφές ομορφιές του ,τις τοιχογραφίες του , την λιθοδομή του, εράλδια και εντοιχισμούς.

Μία μικρή βυζαντινή πολιτεία απλωνόταν πλέον μπροστά μου ,η βυζαντινή Πολιτεία του Παλιού Ωρωπού που στούς λόφους που βρισκόταν έμοιαζε σαν ένα μικροσκοπικό Άγιον Όρος

Ο Ωρωπός κατά τα βυζαντινά χρόνια και συγκεκριμένα από τα μέσα του 9ου αιώνα ακολουθεί την ανοδική πορεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. ( Το τέλος της εικονομαχίας (843) και η άνοδος της Μακεδονικής Δυναστείας (867) σημειώνουν την αρχή μιας εποχής νέας ακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, τόσο στην κρατική πολιτική, όσο και στην περιοχή της πνευματικής καλλιέργειας, γιατί φτάνουν σε υψηλό επίπεδο οι επιστήμες, τα γράμματα, οι τέχνες, ώστε να γίνεται συνήθως λόγος για ''Μακεδονική Αναγέννηση''. )

Ο Ωρωπός αποτελούσε δραστήριο αγροτικό κέντρο και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή ως αγροτική δύναμη λόγω των εύφορων εδαφών του. Περί το 1200 ο Ωρωπός πέρασε στην κατοχή της εκκλησίας της Αθήνας, αλλά τον διεκδικούσε επίσης η Θήβα στην οποία ανήκε προηγουμένως. Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ τελικά τον παραχώρησε στην Αθήνα το 1209. Την ίδια περίοδο, πιθανότατα μεταξύ 1204 και 1210 κτίστηκε στον Ωρωπό κάστρο, το οποίο είχε οπτική επαφή με το κάστρο στο Συκάμινο και το κάστρο στα Φύλλα Εύβοιας. Το 1255 ο Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος φυλάκισε εκεί αποστάτες Τριτημόριους της Ευβοίας. Το 1278 ο Ωρωπός δέχτηκε πειρατική επιδρομή. Το κάστρο πιθανόν είχε εγκαταλειφθεί προς τα τέλη του 14ου αιώνα. Οι Βενετοί το 1403 επιχείρησαν να καταλάβουν το κάστρο, κάτι το οποίο είχαν κατορθώσει μέχρι το 1407. Το 1460 ο Ωρωπός πέρασε στην κατοχή των Οθωμανών. Κατά την περίοδο του ελληνοτουρκικού πολέμου η περιοχή λεηλατείται, καταστρέφεται σχεδόν ολοσχερώς προκειμένου να εγκατασταθεί επί αυτής η βάση ανεφοδιασμού των Τούρκων. Αναφορικά με τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής του Ωρωπού, πολύτιμα είναι τα στοιχεία που φέρνουν στο φως αξιόλογοι μελετητές όπως ο X. Μπούρας, ο Ι. Κουμανούδης και ο Αν. Ορλάνδος.

Συνεχίζω να στριφογυρίζω και στην αναζήτηση μου βρίσκω τον επόμενο ναό , σκαρφαλωμένο στο ψηλότερο σημείο από όλα όσα έχω επισκεφθεί εως τώρα , με απρόσκοπτη θέα στην πεδιάδα του Ωρωπού.

Σε αυτό το πρανές κείτονται τα ερείπια του ναού του Αγίου Γεωργίου. Ο ναός ήταν τρίκλιτος, με τα κλίτη να χωρίζονται από δύο κιονοστοιχίες με δύο κίονες η κάθε μία, και διέθετε τρεις κόγχες. Τα τόξα της κιονοστοιχίας ήταν άνισα, με το κεντρικό τόξο να ήταν μεγαλύτερο. Οι κίονες ήταν σχετικά λεπτοί και είχαν ιωνικά κιονόκρανα. Η οροφή πιθανόν να ήταν ξύλινη. Η κιονοστοιχία και ο δυτικός τοίχος κατέρρευσαν με το σεισμό του 1938.Ο Αναστάσιος Ορλάνδος χρονολόγησε τον ναό στον 15ο με 16ο αιώνα, όμως ο Μανόλης Χατζηδάκης με βάση τις τοιχογραφίες του ναού τον χρονολόγησε στις αρχές του 13ου αιώνα. Ο ναός διέθετε δύο στρώματα τοιχογραφιών. Στο νότιο τοίχο του κεντρικού κλίτους σώζονται σκηνές από τον βίο του Αγίου Γεωργίου. Στην νότια παραστάδα της κόγχης βρισκόταν ολόσωμος διάκονος. Στην κόγχη του ιερού είχαν ζωγραφιστεί έξι ιεράρχες. Οι αποτοιχισμένες πλέον τοιχογραφίες του ναού έχουν μεταφερθεί στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.

ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΠΑΝΩ - Τοιχογραφία προερχόμενη από τον ερειπωμένο σήμερα ναό του Αγίου Γεωργίου στον Παλαιό Ωρωπό.Στα δεξιά  Ο Άγιος Στέφανος, πρώτο μισό 13ου αιώνα. Πάνω αριστερα Τρεις Ιεράρχες: Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, Άγιος Γρηγόριος και Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, πρώτο μισό 13ου αι.Κάτω αριστερά Τρεις Ιεράρχες - συνέχεια της προηγούμενης τοιχογραφίας-: Άγιος Βασίλειος, αταύτιστος άγιος και Άγιος Κλήμης, πρώτο μισό 13ου αι (Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών)

Αποφασίζω να περιηγηθώ άσκοπα στους πρόποδες του λόφου και το χωροχρόνο. Διάσπαρτα τριγύρω τα ερείπια από αγροικίες των τελών του 19ου -αρχών 20ου αιώνα. Ο Παλαιός Ωρωπός ήταν σκαρφαλωμένος στους λόφους κάτω από το ύψωμα Μαυροβούνι, πριν οι κάτοικοι αποφασίσουν να κατέβουν στα πεδινά. Απο εκεί μπορούσαν να εποπτεύουν εύκολα τα παράλια της Σκάλας και να νιώθουν ασφάλεια από τις ληστρικές επιδρομές που εξαπέλυαν οι πλείστοι κατακτητές που περάσανε από τον τόπο. 

Τα χαμηλά βουνά του Ωρωπού , απολήξεις της Πάρνηθας , οριοθετούν και διαχωρίζουν τον παραθαλασσιο πεδινό αγρότοπο ,από το χαμηλό οροπέδιο του μετώπου Μαλακάσας – Αυλώνα από όπου διέρχεται η Νέα Εθνική Οδος Αθηνων – Θεσαλλονίκης

 Έχει παέι πλέον 12 το μεσημέρι και ετοιμάζομαι να επιστρέψω στο σπίτι μου. Αποφασίζω να γυρίσω από άλλο δρόμο .Σε αυτήν μου την προσπάθεια μπερδεύομαι και χάνομαι βγαίνοντας σε ένα αδιέξοδο λίγα μέτρα μακριά από τον Άγιο Γεωργιο και όχι τυχαία από ότι φαίνεται. Στο ταξιδι αυτό στα βυζαντινά μονοπάτια του Ωρωπού, νιώθω σαν κάποιος να με καθοδηγεί να περάσω από όλα τα ξεχασμένα από τους πολλούς μνημεία. Μπροστά μου ένα υπέροχο καταπράσινο πλάτωμα με παγκάκια και στο βάθος ένα εκκλησάκι σε ερειπώδη κατάσταση και αυτό …..Ο Άγιος Ιωάννης ήταν ένας μικρός ναός που χρονολογήθηκε στην Τουρκοκρατία και χαρακτηριζόταν από την ενσωμάτωση προγενέστερων αρχιτεκτονικών μελών, τα οποία αφαιρέθηκαν κατά τον 20ό αιώνα. Σε ένα υπεροχο και ήσυχο σημείο εκπέμπει ακόμα κατάνυξη….

Στην βιβλιογραφική έρευνα που έκανα για την περιοχή ανακάλυψα και άλλους βυζαντινούς ναούς που βρισκόντουσαν προσκείμενοι στον παλιό Ωρωπό. Ημέρα Κυριακή λοιπόν , ο βοριάς είχε καθαρίσει την ατμόσφαιρα και ένας υπέροχος ήλιος έριχνε το φώς του και την ζωογόνο ενέργεια του στην φύση τριγύρω που έχει ήδη ανταποκριθεί στο αναγεννητικό κάλεσμα της άνοιξης. Ξεκινάω λοιπόν να τελειώσω τις εκκρεμότητες μου με την Ιστορία. 

Λίγο δυτικότερα από τον Αγιο Γεώργιο σε ερειπώδη κατάσταση βρίσκεται και ο ναός των Αγίων Αποστόλων, τον οποίο ο Ορλάνδος με βάση τον γλυπτό διάκοσμο χρονολόγησε στους χρόνους της Φραγκοκρατίας. Πρόκειται για μονόχωρη βασιλική, πιθανόν ξυλόστεγη κατά τον Αναστάσιο Ορλάνδο ή θολοσκέσπαστη κατά τον Ιωάννη Κουμανούδη. Το υπέρθυρο του βόρειου παραθύρου και τα τόξα των κογχών είχαν γλυπτό διάκοσμο. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών. Σήμερα μπορεί να δει κανείς τον βόρειο και νότιο τοίχο του Ναού με το τοξοτό παράθυρο. Αγναντεύω κάτω τον κάμπο , τον νότιο Ευβοικό και τις απέναντι κορυφές των βουνών της Έυβοιας με την χιονισμένη κορυφή της Δίρφεως να αστράφτει υπέρλαμπρη .Στέκεται και αυτή περήφανη στο πέρασμα των αιώνων ,όπως άλλωστε και οι βυζαντινοί ναοί που βρσίσκονται αντίκρυ της σε πείσμα των καιρών.

Κατεβαίνω από τον λόφο και μπαίνω στον κεντρικό επαρχιακό δρόμο προς Συκάμινο.Στρίβω αριστερά παράλληλα με τον Ασωπό και μετα 200 μέτρα πάλι αριστερά ανηφορίζω απότομα προς το βουνό . 

Εκεί ψηλά κάτω από την κορυφή συναντάω τον Ναό Παναγία Ελεούσα. Ναός παραμορφωμένος και αλλοιωμένος σήμερα από επεμβάσεις, μπορούμε να διακρίνουμε γοτθικά μορφολογικά στοιχεία στο εξωτερικό του, όπως το ιδιαίτερα ενδιαφέρον γοτθικό θύρωμα στο νότιο τοίχο. Η διακριτική αυτή χρήση δυτικών στοιχείων, οδηγεί – σύμφωνα με τον καθηγητή Μπούρα - σε αναχρονολόγηση του μνημείου στον 13ο αιώνα. Έτσι, ανετράπη η αρχική χρονολόγηση του Ορλάνδου στον 11ο-12ο αιώνα. Είναι συνεπτυγμένος σταυροειδής με αθηναϊκό τρούλο και πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία, στοιχεία που δε διακρίνονται πια λόγω της επίχρισης με ασβέστη καθώς και την χρωματική αλλοίωση του τρούλου. Κλειδωμένος όντας, δεν μπόρεσα να τον φωτογραφίσω εσωτερικά. Με αποζημίωσε η απίστευτη θέα που είχα προς βορρά δύση και ανατολή.

Τελείωνοντας τις προγραμματισμένες μου επισκέψεις και έχοντας πολύ χρόνο μπροστά μου αποφασίζω να ξαναπάω στην κορυφή που είχα επισκεφθεί εχθές .Ήθελα να δω σήμερα τις εικόνες που προσφέρει αυτό το υπέροχο αγνάντι, προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα, υπό το φως του ήλιου και να τραβήξω καινούργιες φωτογραφίες. Από ψηλά φωτογραφίζω την κοιλάδα του Ασωπού στο τέλος της οποίας βρίσκεται το χωριό Συκάμινο.

 Είναι ένα χωριό στις όχθες του Ασωπού ποταμού, περίπου δύο χιλιόμετρα από τις εκβολές. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Μαγγίνας και το παρατσούκλι του "Καλακρασάς". Η ονομασία του Συκαμίνου προήλθε από τις πολλές μουριές (συκαμινιές) που υπάρχουν στο χωριό.

Το χωριό Συκάμινο, στην εύφορη κοιλάδα του Ασωπού, βρισκεται σε μια ιδιαίτερα στρατηγική μεθόριο θέση. Αναφέρεται σε δυτικά έγγραφα - κυρίως κατά τον 14ο αιώνα- κατά τους χρόνους δηλαδή της καταλανικής κυριαρχίας, όταν το κάστρο του χωριού είχε καταληφθεί από το ιεραποστολικό τάγμα των Ιωαννιτών. Η παλαιότερη γραπτή μνεία στο Συκάμινο γίνεται το 1381, όταν η βασίλισσα Σίβυλλα της Αραγωνίας έστειλε γράμμα στον Μέγα Μαγίστρο των Ιωαννίτων Ιπποτών σχετικά με την διοίκηση του κάστρου. Πολλά είναι τα στοιχεία που υπάρχουν σχετικά με τις ληστρικές τους επιδρομές στις περιγραφές του ιταλού νοτάριου και ταξιδευτή Niccolo da Martoni, ο οποίος περιηγείται την Ελλάδα το 1395 και περιγράφει το λιμάνι της περιοχής (σημερινό Χαλκούτσι), στο οποίο και αποβιβάστηκε ερχόμενος από την Εύβοια. Μετά τους Ιωαννίτες ιππότες, το κάστρο περιήλθε στον φλωρεντινό δούκα των Αθηνών Antonio Acciajuoli ( Αντώνιο Ατσαγιόλι, Δούκας των Αθηνών. Η οικογένεια των Ατσαγιόλων διατήρησε την περιοχή στην κατοχή της μέχρι το 1460, οπότε και κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους), ο οποίος εγκατέστησε στο κάστρο τον εξάδελφό του Φράγκο, στα 1404. Η κόρη του Φράγκου Λαοδάμεια, παντρεύτηκε τον Nerozzo Pitti, κτήτορα του φλωρεντινού παλατιού Pitti, και έλαβε το κάστρο του Συκάμινου ως προίκα μαζί με το χωριό Παληοπαναγιά κοντά στη Θήβα και το Ερημόκαστρο. Έκτοτε, η Λαοδάμεια αναφέρεται στα δυτικά έγγραφα ως δέσποινα του Συκαμίνου. Το κάστρο έμεινε στην κατοχή των Pitti μέχρι το 1460, οπότε και το κατέκτησαν οι Τούρκοι. Τότε, οι Pitti με τα έντεκα παιδιά τους απεσύρθησαν στην Παληοπαναγιά, με μόνη περιουσία τους πλέον τον πύργο στη Φλωρεντία. Σήμερα, από το κάστρο αυτό δεν έχουν απομείνει παρά ελάχιστα, δυσδιάκριτα θεμέλια. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή του Συκάμινου αποτελούσε τσιφλίκι, το οποίο αγοράστηκε από τον Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Στη συνέχεια το κτήμα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Συκάμινου και του προσφυγικού συνεταιρισμού από τα Βρύουλα της Μικράς Ασίας.

( Μπούρας Χ.-Μπούρα Λ., Η Ελλαδική Ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, σ. 334, Ορλάνδος Α., Μεσαιωνικά Μνημεία Ωρωπού και Συκαμίνου, Δελτίον Χριστιανικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας 4 (περίοδος Β΄ 1927) 25-45, Koder J.-Hild F., Hellas und Thessalia, Tabyla Imperii Byzantini I, Wien 1976, p. 266.)

Οι εικόνες που συναντώ οι ίδιες ,ο φωτισμός εντελώς διαφορετικός . Το κάτασπρο του κτισματος και τα πολύχρωμα αγριολούλουδα αστράφτουν με ζωντανια απαράμμιλη. Ξαναφωτογραφίζω το παρεκκλήσιο της Παναγιάς της Χρυσαφιτισσας και την Άνοιξη τριγύρω μου .

Αφού κατεβαίνω από το βουνό κινούμαι δυτικά παράλληλα με την κοίτη του Ποταμού Ασωπού. Χαζεύω τα χρώματα στα χωράφια και τα σπιτάκια με τις κόκκινες σκεπές τους να αντανακλούν ζωηρά το φώς του ήλιου που έχει αρχίσει να δύει. Περνάω δύο ιρλανδικές διαβάσεις και μετά από ένα δαιδαλώδη χωματόδρομο που αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση μέσα στα χωράφια και τους ελαιώνες φθάνω στο τέρμα της ορατής διαδρομής του ποταμού πριν αυτός χαθεί μέσα στο φαράγγι του….

Ο Ασωπός είναι ποταμός που διατρέχει τα σύνορα των Νομών Βοιωτίας και Αττικής. Οι κύριες πηγές του ποταμού βρίσκονται στον Ελικώνα και Κιθαιρώνα ενώ στην πορεία του συμβάλλουν και άλλα ρεματα που προέρχονται από τους ορεινούς όγκους μεταξύ Πάρνηθας και Δερβενοχωρίων. Έχει συνολικό μήκος 57 χιλιόμετρα. Ξεκινάει από τα Λεύκτρα Βοιωτίας κοντά στο ρέμα Άσκρης και διέρχεται νοτίως της Θήβας με κατεύθυνση από δύση προς ανατολή , ακολουθώντας διαδρομή παράλληλη με τον ορεινό όγκο του Κιθαιρώνα αρχικά κατόπιν της Πάστρας, εισέρχομενος στα Δερβενοχωρια .Περνάει πλησίον του βοιωτικού χωριού της Ασωπίας και κατηφορίζει προς Κλειδί ,Άγιο Θωμά και Οινόφυτα . Κατόπιν συναντάει το Συκάμινο και τον Ωρωπό ώσπου χύνεται στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο.Το Δέλτα του αποτελούσε την Λιμνοθάλασσα Ωρωπού δεύτερο πιο σημαντικό υδροβιότοπο στην Αττική μετά τον Σχοινιά Μαραθώνα ακόμα και σήμερα. Στη διαδρομή του δημιουργεί κοιλάδες και φαράγγια . Πανέμορφα είναι το σημεία όπου βρίσκεται η γέφυρα του Γκέλη στην Δαφνούλα Δερβενοχωρίων, που θυμίζει ηπειρώτικο γεφύρι ,και η διαδρομή από Ασωπία προς Κλειδί όπου διατρέχει μέσα από χαράδρα και μπορεί κανείς να δεί από ψηλά εάν πορευτει σε χωματόδρομο με κατεύθυνση δυτικη , 1 χλμ μετα το χωριο Κλειδί με κατεύθυνση προς Σκούρτα.

Ο ποταμός κινδυνεύει σοβαρά από την ρύπανση που επήλθε στον υδροφόρο ορίζοντα από τα ακατέργαστα λύματα που διοχετεύουν με παράνομους υπόγειους αγωγούς οι βιομηχανίες της ευρύτερης περιοχής.

Ο Ασωπός ήταν θεός του ομώνυμου ποταμού της Βοιωτίας.

Ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Πηρώς ή του Ωκεανού και της Τηθύος ή του Δία και της Ευρυνόμης. Σύζυγός του ήταν η Μετώπη, κόρη του Λάδωνα. Εγγονός του ήταν ο Αιακός.

Είχε πολλά παιδιά : τον Πελασγό, τον Ισμηνό, τη Σινώπη, την Πειρήνη, τη Θήβη, τη Θεσπία, τη Χαλκίδα, την Αίγινα, τη Φιλύρα, την Τανάγρα, την Κόμβη, την Ορνία, την Αντιόπη, την Άρπινα, την Ευάδνη, την Εύβοια, την Ισμήνη, την Κέρκυρα, την Κλεώνη, τη Νεμέα, την Πλάταια, τη Ρόδη και τη Σαλαμίνα.

Οι Πλαταιείς θεωρούσαν τον Ασωπό παλιότερο βασιλιά τους από τον Κιθαιρώνα. Όταν συνάντησε τον βασιλιά της Κορίνθου Σίσυφο και τον ρώτησε ποιος απήγαγε την Αίγινα, για να τον ευχαριστήσει του χάρισε μια πηγή στην Ακροκόρινθο.

Μπαίνοντας στο χωριό Συκάμινο παρατηρώ τους ήσυχους και περιποιημένους δρόμους. Παλιές γκρεμισμένες αγροικίες δείγματα μιας άλλης Ελλάδας , εκείνη της δύσκολης και σκληρής αγροτικής ζωής, μπερδεμένες ανάμεσα σε σύγχρονες οικοδομές ψάχνουν τον δικό τους προσανατολισμό στο χωροχρόνο. Εμένα πάντα με συναρπάζει η ιστορία που κουβαλάνε γιαυτό και τις φωτογραφίζω. 

Καταλήγω κοντά στο κοιμητήριο του χωριού, στον αυλόγυρο μίας παμπάλαιας βυζαντινής εκκλησίας. Ο ιερός Ναός αυτός ονομάζεται σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων Ιερός Ναός Παναγίας, στην βιβλιογραφια ως και ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ο ναός τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ήταν κλειστός και δεν έγινε εφικτή η άντληση περισσότερων πληροφοριών. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι είναι μία από τις παλαιότερες εκκλησίες του χωριού και πρέπει να χρονολογείται από τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Αυτό φανερώνεται από την λιθοδομή που σε κάποια σημεία της έχει υποστεί ρωγμές από τη φθορά του χρόνου, τις μαρμάρινες ανάγλυφες παραστάσεις που κοσμούν σημεία εξωτερικά του ναού και παραπέμπουν σε αρχαίους χρόνους. Εσωτερικά του ναού και από το τζάμι της εισόδου φαίνεται η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του δαπέδου με τις μεγάλες πέτρες και τα βότσαλα ενδιάμεσα. Οι αγιογραφίες είναι τόσο παλιές που σχεδόν δεν φαίνονται καθόλου.

Λίγο παρακάτω βρίσκεται ο ναός των Αγίων Τεσσαράκοντα είναι ένας μικρός ναός με τη μορφή ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Ο τρούλος είναι οκτάγωνος και σε κάθε γωνία βρίσκεται μικρός κίονας από μάρμαρο και αποτελεί απομίμηση αθηναϊκού τρούλου. Πιθανόν είχε καταπέσει στο παρελθόν και στη συνέχεια ανακατασκευάστηκε. Ο Αναστάσιος Ορλάνδος χρονολόγησε τον ναό στον 13ο αιώνα. Στο εσωτερικό του δεν σώζονται τοιχογραφίες.

Βγάζω τις τελευταίες φωτογραφίες από την γέφυρα του Ασωπού που βρίσκεται λίγο έξω από την κεντρική πλατεία του χωριού. Γυρνάω πλέον αποκαμωμένος προς το σπίτι .Ο ήλιος σε λίγο θα σβήσει στην αγκαλιά της νύχτας. Το ηλιοβασίλεμα από το Φάρο είναι μοναδικό….Σταματάω να ποτίσω την ψυχή μου με αυτές τις μαγευτικές εικόνες .Λίγο παραπέρα μια παρέα νεαρών αγοριών και κοριτσιών έχουν στήσει μπάρμπεκιου και τραγουδάνε ζωηρά τις μουσικες από τα φορητά τους ηχεία. Ευχαριστώ το Σύμπαν που με αξιώνει και ξημερώνω καθημερινά σε ένα τόσο όμορφο τόπο…