en-ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΡΟΔΟΔΑΦΝΗΣ

Η Δούκισσα Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρύν , η οποία έφερε τον τίτλο Δούκισσα της Πλακεντίας, υπήρξε φιλελληνίς Αμερικανο-Γαλλίδα και γεννήθηκε τον Απρίλιο το 1785 στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Ήταν κόρη του επιτετραμμένου Γάλλου διπλωμάτη Μαρκησίου Φρανσουά Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά, αντιπρόσωπο του Λουδοβίκου ΙΕ' της Γαλλίας στο Αμερικανικό Κονγρέσσο, και της Αμερικανίδας Ελίζαμπεθ Μουρ, κόρης του κυβερνήτη της Πενσιλβάνια. Το 1804 παντρεύτηκε τον στρατηγό Σαρλ Λεμπρύν, υπασπιστή του Ναπολέοντα, που διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην εποχή του και ο οποίος ήταν γιος του υπουργού οικονομικών. Ο Σαρλ είχε οριστεί Δούκας της Πιατσέντζα, μικρής πόλης της βόρειας Ιταλίας που είχε κατακτήσει ο Ναπολέων 1796. Μαζί με τη σύζυγό του τη Σοφί απέκτησαν το 1804 μια κόρη, την Ελίζα, την οποία ,η ωραιοτάτη και ατίθαση Δούκισσα αγαπούσε υπερβολικά και παθολογικά . Η συμβίωση με το συζυγό της ήταν προβληματική και σύντομα κατέληξαν να ζουν σε διάσταση χωρίς ποτέ να εκδοθεί διαζύγιο. Στο Παρίσι διατηρούσε φιλολογικό σαλόνι στο οποίο σύχναζαν πολλοί διανοούμενοι της εποχής όπως, ο Ντελαβίν, ο Λαμαρτίνος και ο Ουγκώ.

Με την κόρη της Ελίζα ταξιδέψε σε πολλά μέρη του κόσμου ακόμα και στην Ελλάδα. 'Εφτασε στο Ναύπλιο το Δεκέμβριο του 1829 από την Κέρκυρα με το πλοίο Άρης που είχε κυβερνήτη τον Ιωάννη Μιαούλη και της το είχε διάθεσει ο Καποδίστριας .Με το πλοίο αυτό επισκέφτηκε τον Μυστρά την Αίγινα και όλη την Πελοπόννησο. Μετά από παραμονή δύο ετών στην Ελλάδα έφυγε για την Ιταλία περιπλανήθηκε, έζησε μεγάλους έρωτες και επέστρεψε στην Αθήνα το 1837 συντετριμμένη και εξαθλιωμένη εξαιτίας του χαμού της μονάκριβης κόρη της.

ΚΑΤΩ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΥΝΟΛΟ ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ

Τι είχε συμβεί ? Κατά την περιοδεία της στην οθωμανική Ασία στη Βηρυτό η Λίζα αρρώτησε και μετά από ένα τριήμερο πέθανε. Η δούκισσα πληροφορήθηκε ότι υπασπιστής του Όθωνα Ηλίας Κατσάκος Μαυρομιχάλης που η Ελίζα ήταν σφόδρα ερωτευμένη μαζί του πέθανε από χολέρα στο Μόναχο. Το μάθαινει η Ελίζα πέφτει σε μελαγχολία και βοηθούσης της πανώλης πεθαίνει. Έτσι η δούκισσα επιστρέφει στην Αθήνα και σοκάρει την μικρή κοινωνία της πρωτεύουσας. Η τραγική μάνα είχε ταρίχευσει το σώμα της αγαπημένης της Ελίζας και το είχε φέρει στην Ελλάδα γιατί δεν μπορούσε να δεχτεί την απώλεια. Πιο ανατριχιαστικό θέαμα δεν είχε από αυτό που αντίκριζαν οι αθηναίοι όταν επισκεπτόταν το σπίτι της δούκισσας πιο κάτω από την πλατεία Λουδοβίκου σημερινή Ομόνοια στη γωνία των οδών Μυλλέρου και Αγήσιλαού εκεί που χτίστηκε μετά το ορφανοτροφείο. Στο υπόγειο με την χαμηλή θερμοκρασία το οποίο είχε μετατρέψει σε παρεκκλήσιο ,η δούκισσα τοποθέτησε σε μία ξύλινη λάρνακα το ταριχευμένο κορμί της Ελίζας, έχοντας υπ' όψιν να το θάψει σε μεγαλοπρεπή ναό που σκόπευε να κτίσει στην Πεντέλη. 

Συχνά οι περαστικοί από εκεί άκουγαν το σπαραγμό της δούκισσας μπροστά στο ταριχευμένα πτώμα της Ελίζας ενώ δίπλα μία τεράστια λαμπάδα έκαιγε νυχθημερόν . Κλεισμένη στο δωμάτιο με το άψυχο σώμα ξεσπούσε σε λυγμούς και μοιρολόγια που άκουγαν οι περαστικοί. Το ανατριχιαστικότερο όλων όμως ,είναι το γεγονός πως η ίδια συμπεριφερόταν σαν η κόρη της να ήταν ακόμα ζωντανή, ενώ δεν επέτρεπε σε κανέναν άλλο να πλησιάσει το δωμάτιο. Τοποθέτησε μάλιστα έναν τεράστιο και πολύ άγριο λευκό σκύλο, τη Λεύκα, έξω από την πόρτα ώστε να εξασφαλίσει πως κανείς δε θα διαταράξει την «ηρεμία» της Ελίζας. Οι γείτονες δήλωναν τότε πως την άκουγαν συχνά να φωνάζει στην κόρη της να «ξυπνήσει» και να «σηκωθεί»...10 χρόνια κράτησε το μαρτύριο της, την παγερή όμως νύχτα 19 Δεκεμβρίου 1847 εξερράγη πυρκαγιά την ώρα που έλειπε η δούκισσα η οποία μάλλον ξεκίνησε από την λαμπάδα ,έπεσε στα μεταξωτά υφάσματα και απλώθηκε στο δωμάτιο. Έτρεξαν οι γείτονες να την σβήσουν αλλά η ταριχευμένη σορός της Ελίζας αποτεφρώθηκε. Ήταν το πολυτιμότερο από όλα τα αμύθητης αξίας τιμαλφή και κοσμήματα που διέθετε η δούκισσα. Την αστεγή πλέον δούκισσα φιλοξένησε για λίγο στην οδό Ιπποκράτους 5 ο ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας και πριν ολοκληρωθούν οι εργασίες οικοδόμησης της βίλας Ιλισσια στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας 22 ,έργο του Σταμάτη Κλεάνθη ,εγκαταστάθηκε εκεί ,όπου και πέθανε το 1854.

 Το κτίσμα περίηλθε μετά στο Δημόσιο και για μία τριετία στεγασε την σχολή των Ευελπίδων εως ότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στο σύγχρονο κτίριο στο πεδίο Άρεως. Το 1928 η οικία με τις απαραίτητες παρεμβάσεις μετατράπηκε σε μουσείο βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης. Η οικοδόμηση του Καστέλο της ροδοδάφνης στην Πεντέλη ο λεγόμενος πύργος της δουκίσσης Πλακεντίας άρχισε το 1840 και συνεχίστηκε με πολλές περιπέτειες . Στην προσπάθειά της να αγοράσει εκτάσεις στο Πεντελικό, συνάντησε την αντίδραση της Ιεράς Μονής Πεντέλης που είχε θέσει άτυπα ολόκληρο το όρος υπό τη διακυβέρνησή της, λόγω της εξάπλωσης του ασκητισμού από τον μεσαίωνα. Το τίμημα που ζητούσε η Μονή ήταν απρόσιτο και χρειάστηκε η παρέμβαση της ελληνικής Κυβέρνησης και ιδίως του γαλλόφιλου Κωλέττη, ώστε να προωθηθεί η αγορά, υποσχόμενη η Δούκισσα την πραγματοποίηση έργων κοινής ωφέλειας στην περιοχή. Το 1840 περιήλθε στην κυριότητα της έκταση 1738 στρεμμάτων στην περιοχή, αντί τιμήματος 7.512 δραχμών. Ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Κλεάνθη την οικοδόμηση του περιβόητου Καστέλλου της Ροδοδάφνης, γνωστό ως Πύργος της Πλακεντίας, καθώς και τρεις οικίες, τη Maisonette (Μαιζονέττα), την Plaisance (Πλακεντία) και τον Tourelle (Πυργίσκο). 

Plaisance (Πλακεντία) και Tourelle (Πυργίσκο) 

Για την κατασκευή τους συνεργάστηκαν ο Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και ο μηχανικός Αλέξανδρος Γεωργαντάς. Η Δούκισσα προχώρησε στην κατασκευή μαρμάρινης πεντάτοξης γέφυρας πάνω από ρεματιά της πεντελικής γης, κρηνών, δύο λατομείων μαρμάρου, ενός κοιτώνος για τους λατόμους, ενώ χρηματοδότησε και τη διάνοιξη δρόμων στην Πεντέλη.

Θα πρέπει να ήταν έντονη προσωπικότητα και ωραία γυναίκα η Δούκισσα Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρέν. Σκεφτείτε ότι, όπως θρυλείται, ο λήσταρχος Νταβέλης είχε ανοίξει υπόγεια σήραγγα από τη σπηλιά-καταφύγιό του μέχρι τη βίλα της Σοφί, και την επισκεπτόταν συνήθως τα βράδια. Πρόκειται για έναν κύκλο θρύλων που συνοδεύουν τον λήσταρχο Νταβέλη, οι πράξεις του οποίου είχαν γνωρίσει πλατιά λαϊκή αποδοχή και σε μεγάλο βαθμό ,επεισόδια από τη ζωή του (υπαρκτά ή επινοημένα), γνώριζαν μεγάλη διάδοση μέσω της προφορικής οδού.

Η Δούκισσα είχε προσωπική σχέση με τον Καποδίστρια. Ωστόσο, οι ιστορίες που ακούγονται γι' αυτή τη σχέση δεν έχουν ισχυρή τεκμηρίωση αλλά κινούνται στο δίπολο: αρχικός θαυμασμός της Δούκισσας για τον Καποδίστρια και έπειτα ρήξη των μεταξύ τους σχέσεων και άσβεστο μίσος. Πάντως, όταν ο θαυμασμός ακολουθείται από άσβεστο μίσος, προδιαθέτει να σκεφτούμε μια παθιασμένη γυναίκα.

Από την άλλη, περισσότερα τεκμήρια για τα ερωτικά πάθη της Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρέν υπάρχουν για τις ιστορίες που ακούγονται για τη σχέση της με τον Σπύρο Μπίμπιση, γνωστό ληστή της περιοχής. Οι περισσότεροι θρύλοι κάνουν λόγο για την απαγωγή της Δούκισσας από τον Μπίμπιση, σε μια εκδρομή που είχε πάει στην Πεντέλη και στη μετέπειτα σύναψη σχέσης - ύστερα και από διαμεσολάβησή της για να δοθεί χάρη στον συλληφθέντα απαγωγέα της Μπίμπιση. Αλλοι πάλι αφηγητές στις διηγήσεις τους εστιάζουν στον αγνό έρωτα μεταξύ μιας πλούσιας και ισχυρής γυναίκας με έναν νέο και όμορφο ληστή που δημιουργήθηκε μέσα στο ειδυλλιακό περιβάλλον της κατάφυτης τότε περιοχής της Πεντέλης.

Η Δούκισσα της Πλακεντίας εθεωρείτο εκκεντρική προσωπικότητα, με πολλούς μύθους να περιβάλλουν το πρόσωπό της. Το όνομά της συνδέθηκε με πολύ αμφιλεγόμενα γεγονότα που την ανέδειξαν ως μία από τις πιο εκκεντρικές προσωπικότητες της εποχής. Ποια ήταν αυτά; Το πτώμα της κόρης της στο υπόγειο του σπιτιού της , τα όργια στη βίλα της Πεντέλης για τα οποία πολλάκις κατηγορήθηκε. Πέρα από τα όργια στην Πεντέλη, η Σοφία λεγόταν πως έχοντας απομακρυνθεί από το Θεό, πραγματοποιούσε περίεργες τελετές και συμπόσια στη βίλα ούσα οργισμένη για το θάνατο της κόρης της. Αλλά και η απόκοσμη εμφάνισή της κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής της, όταν η Δούκισσα είχε πλέον μετατραπεί σε «ζωντανή νεκρή» και γυρνούσε στα δάση της Πεντέλης με λευκούς μανδύες σπαράζοντας για την κόρη της. Έριξε την προσοχή της στα ζώα και υιοθέτησε πολλούς άγριους σκύλους, ενώ παράλληλα ξεκίνησε να χτίζει σπίτια σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, αρνούμενη να τα ολοκληρώσει διότι φοβόταν πως αν το έκανε θα πέθαινε.. Όσοι τη γνώριζαν είχαν τρομοκρατηθεί με τη νέα της εικόνα. Η Δούκισσα ανέκαθεν υπήρξε ιδιότροπος άνθρωπος, χωρίς όμως να χάνει ίχνος από τη γοητεία της. Πάντα επηρεασμένη από το κίνημα του Ρομαντισμού, λάτρευε την ποίηση και απεχθανόταν τις πολιτικές συζητήσεις. Ήταν ευφυής, λεπτεπίλεπτη, πάντα ευγενική μα συνάμα απόμακρη. Για εκείνη, το φαγητό δεν ήταν απόλαυση, αλλά τρόπος να συντηρείται, γι' αυτό και τα γεύματά της είναι λιτά σε βαθμό ατροφίας. Ήταν ιδιαιτέρως αδύνατη -καθώς έτρωγε ίσα για να μην πεθάνει- μα πάντα προσεγμένη, λαμπερή και καλοδιατηρημένη.

Απόμακρη και προληπτική, απαγόρευε την είσοδο στο σπίτι της σε όποιον δεν φορούσε... γάντια. Απέφευγε τις επαφές με αρρώστους και φτωχούς, διότι τη στεναχωρούσαν.Στα 50 της χρόνια, γέρασε τόσο ξαφνικά που με δυσκολία την αναγνώριζε κανείς.

Απαρνήθηκε τον χριστιανισμό και ασπάστηκε την ιουδαϊκή θρησκεία. Οι κοινωνικές συναναστροφές και οι πολιτικές ιδέες της την οδήγησαν να εισάγει στην Ελλάδα μια νέα θεοκρατική κοινωνική οργάνωση μεταβάλλοντας το μέγαρό της των Ιλισσίων σε κέντρο διάφορων Ελλήνων και ξένων λογίων, διανέμοντας κτήματα και τίτλους ευγενείας σε εξέχουσες μεν ελληνικές οικογένειες, στερούμενη όμως από την πρότερη αγαθοποιό κοινωφελή δράση της (Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, τόσο η ίδια όσο και η κόρη της Ελίζα, διέθεσαν πολλά χρήματα στον αγώνα και διεκρίθησαν για τον φιλελληνισμό τους: συγκεκριμένα έγινε ενεργό μέλος του Φιλελληνικού Κομμιτάτου πουλώντας τα κοσμήματά της και συγκεντρώνοντας το ποσό των δεκατεσσάρων χιλίαδων φράγκων , αλλά και προσφέροντας και άλλα εννιά χιλιάδες φράγκα). Αυτό είχε ως συνέπεια να αποξενωθεί ακόμα περισσότερο. Γεγονός πάντως είναι πως με δικά της έξοδα ανακατασκεύασε το 1854 τη Συναγωγή στη Χαλκίδα, ενώ συνέχισε με δικά της έξοδα τη δεύτερη έκδοση των Χρονικών του Μεσολογγίου.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής της δεν δεχόταν καμία επίσκεψη εκτός από τη Δεσποινίδα των Τιμών της Βασίλισσας Αμαλίας, τη Φωτεινή Μαυρομιχάλη, την οποία και η ίδια είχε αναθρέψει, και την Ελένη Καψάλη, θυγατέρα του ήρωα του Μεσολογγίου Χρήστου Καψάλη. Η υγεία της είχε επιδεινωθεί τρομερά, ενώ ο πιο συχνός της επισκέπτης ήταν πλέον ο γιατρός της. Αδυνατούσε να περπατήσει, ακόμα και να διαβάσει και εμοιάζε να περίμενε το τέλος της, όπως άλλωστε ο έκαναν ο γιατρός της και οι υπηρέτες του σπιτιού. Όλοι ήξεραν πως το τέλος ήταν κοντά και ξενυχτούσαν στο πλευρό της. Είχε δώσει ρητή εντολή να ταφεί στην Πεντέλη μαζί με την τέφρα της Ελίζας και τα δύο της σκυλιά, Μπούρυ και ο Ουάζεκ, τα οποία είχε διαταξει να πυροβολήσουν μετά το θάνατό της.

Το αν τελικά οι δύο άγριοι σκύλοι θανατώθηκαν, δεν το γνωρίζει κανένας. Τον Μάιο του 1854, στα 69 της χρόνια, όπως αναγράφεται επάνω στον τάφο της που επιμελήθηκε σε αρχαιότροπο μαρμάρινο ύφος ο Γεώργιος Σκουζές σε σχέδια του Σταμάτη Κλεάνθη, πεθαίνει μέσα στο σπίτι της και όπως το είχε ζητήσει. Τη θάβουν στην Πεντέλη μαζί με την Ελίζα. Η κηδεία της ήταν μεγαλοπρεπέστατη και αποτέλεσε το σημαντικότερο γεγονός της εποχής, ενώ δε θα μπορούσαν παρά να της αποτίσουν φόρο τιμής. Ο τάφος της βρίσκεται σήμερα στον Πύργο της Πλακεντίας και έχει σχήμα ναόσχημης σαρκοφάγου με τέσσερις κίονες δωρικού ρυθμού στις άκρες του.

Τα γωνιαία μετωπιαία έχουν καταστραφεί. Το μέρος που φυλάσσονται τα οστά της και οι στάχτες της κόρης της, είχε συληθεί το 1946 από τυμβωρύχους, οι οποίοι όμως έμειναν στο να βεβηλώσουν και να διασκορπίσουν τα οστά της Δούκισσας, χωρίς να βρουν τα τιμαλφή που αναζητούσαν. Ο κληρονόμος ανηψιός της, ερχόμενος από Γαλλία πούλησε τα περισσότερα των κτημάτων της στο Ελληνικό Δημόσιο. Η Δούκισσα της Πλακεντίας διέθεσε πάνω από 40.000 φράγκα για λογαριασμό της Ελλάδος.

Ο θάνατός της δεν της επέτρεψε να δει ολοκληρωμένο το αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Καστέλλου της Ροδοδάφνης, γνωστό ως Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας, το οποίο ολοκληρώθηκε λίγο αργότερα. Περιήλθε στο δημόσιο, ενώ τα υπόλοιπα ιδιοκτησιακά της στοιχεία αγοράσθηκαν από τον τραπεζίτη της δουκίσσης, Γεώργιο Σκουζέ, ο οποίος είχε παντρευτεί τη γραμματέα της, Ελένη Καψάλη.

Η συμβολή της Δούκισσας της Πλακεντίας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του '21 υπήρξε τεράστια, με τη φιλελληνική της στάση να μένει στην ιστορία.

ΣΗΜΕΡΑ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΔΟΥΚΙΣΣΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ, ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΠΕΝΤΕΛΗΣ ΣΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΤΗΝ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΕΧΕΙ ΠΛΕΟΝ ΠΕΡΙΕΛΘΕΙ. ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΕΣ ΜΟΝΟ ΟΙ ΙΣΟΓΕΙΕΣ ΣΑΛΕΣ ΚΑΘΩΣ ΟΙ ΟΡΟΦΟΙ ΤΗΡΟΥΝ ΥΠΟ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ. ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΦΥΛΑΣΣΕΤΑΙ ΑΠΟ ΦΥΛΑΚΑ ΠΟΥ ΔΙΑΜΕΝΕΙ ΣΕ ΔΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ. ΠΛΗΣΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΛΗ ΣΤΟ ΔΕΞΙ ΜΑΣ ΧΕΡΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΩΡΟΣ ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝΑΝΕ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΤΑ ΑΛΟΓΑ . ΠΙΣΩ ΑΚΡΙΒΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΣΥΝΟΛΟ ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΒΛΟΙ, ΧΩΡΟΙ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΙ 

ΣΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΟΛΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΕΩΣ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΥΛΗ  ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΑΔΥΝΗΣ ΩΡΑΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕ ΤΟΝ ΦΩΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΣΙΩΠΗΛΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΑ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΙΧΙΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ